ဒွါရာဝတီ၊ ဇွန် ၅ ၊ ၂၀၂၅။
သံတွဲမြို့မှာ နိုင်ကျဉ်းဘုရားတဆူရှိတယ်။ တချို့လည်း သတိထားမိကြမယ်ထင်တယ်။ နိုင်ကျဉ်းဘုရားဆိုတာက စာရေးသူ ခံစား၊ တင်စားလိုက်တာ။ သံတွဲမြို့မှာ ရှေးဟောင်းတန်ခိုးကြီးဘုရားတွေလို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ စေတီ၊ ရုပ်ပွားတော်တွေရှိတယ်။ စာရေးသူဟာ အဲဒီ အဆူဆူသော ဘုရားတွေကို လိုက်လံဖူးမြှော်လေ့လာခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ ရှေးဟောင်းဘုရားတဆူသာ ဖူးမြှော်ခွင့်၊ လေ့လာခွင့် မရခဲ့ဘူး။ အကြောင်းက အဲဒီရှေးဟောင်းဘုရားဟာ အများပြည်သူဖူးမြှော်ခွင့် မရဘဲ ခြံဝန်းကြီးထဲမှာ ပိတ်လှောင်ခံထားရလို့ပါ။
အောင်မြေသာစည်ဆရာတော်ကြီး အသျှင်ကုသလ(ငွေသဇင်)ရေးသားထားတဲ့ သံတွဲသမိုင်း (သို့မဟုတ်) ရခိုင်တို့၏ ဒွါရာဝတီကျမ်း ဆိုတဲ့စာအုပ်ဟာ အဖိုးတန်စာအုပ်တအုပ်။ ဒွါရာဝတီသံတွဲမြို့ရဲ့ သမိုင်းကြောင်းကို ကျမ်းကြီးကျမ်းငယ် အကိုးအကားအထောက်အထားများစွာနဲ့ တင်ပြထားတဲ့ အဖိုးတန်စာအုပ်။
မှတ်တမ်း သုတေသနတွေ လုပ်လေ့လုပ်ထနည်းပြီး အများကြိုက်ပေါ်ပင်တွေ၊ အနှစ်သာရမရှိတာတွေလုပ် နေကြတဲ့ခေတ်ကြီးမှာ အခုလို အတည်အတံ့နဲ့ ကျမ်းကြီးတစောင်ထွက်ခဲ့တာဟာ မြို့တမြို့၊ လူမျိုးတမျိုး အတွက် တန်ဖိုးဖြတ်မရတဲ့အရာတခုပါ။ ဒါကြောင့်လည်း အောင်မြေသာစည် ဆရာတော်ကြီးသက်တော် ၆၀ မှာ ရုတ်တရက် ပျံလွန်သွားတဲ့အခါ အတော်ပဲ နှမျောမိတယ်။ သက်ရှိထင်ရှားရှိနေမယ်ဆိုရင် ဘယ်လို စာမျိုးတွေ၊ ဘယ်လိုသမိုင်းမှတ်တမ်းတွေ ဖတ်ရဦးမလဲလို့တောင် တောင်းတမိတယ်။
စာရေးသူဟာ ဆရာတော်ကြီးရေးသားပြုစုတဲ့ သံတွဲမြို့သမိုင်းကျမ်းကို ဖတ်ရှုလေ့လာပြီး ရှေးယခင်က ဒွါရာဝတီသံတွဲမြို့ကြီးရဲ့ ပုံရိပ်တွေကို ပုံဖော်ကြည့်မိတယ်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်ရပ်တော်မူပြီး ဗျာဒိတ်တော်ပေး ခဲ့တဲ့ တန့်တော်မူတောင်ကနေပြီးတော့လည်း သံတွဲမြို့ကြီးကို ကြိမ်ကြိမ်အာရုံခံစားကြည့်မိတယ်။
ဆံတော်၊ နံတော်၊ အံတော်စေတီတော်တွေပေါ်ကနေပြီးတော့လည်း မြို့ပျံကြီးလို့ ခေါ်ကြတဲ့အကြောင်းအရင်း တွေကို ရှာဖွေနေမိတယ်။ ဘုရားသုံးဆူကြားမှာ နှစ်ပေါင်းများစွာ မသေသောမြို့အဖြစ် တည်ရှိခဲ့တဲ့သံတွဲမြို့ရဲ့ စရိုက်လဏ္ခာတွေကို အနုစိတ်နေမိတယ်။ တောင်စွယ်တောင်တန်းတွေ အထပ်ထပ်ကြားက ကွေ့ဝိုက်စီးဆင်း လာတဲ့သံတွဲချောင်းရဲ့ နုပျိုမှုကိုလည်း ရှာဖွေကြည့်မိတယ်။
ဒီလိုရှေးဟောင်းစေတီ၊ ပုထိုးတွေနဲ့ ရှေးဟောင်းသမိုင်းနေရာတွေကို လိုက်ပြီးခြေရာကောက်လေ့လာကြည့်တဲ့ အခါ လေ့လာခွင့် မရ၊ မြင်ခွင့် မရတဲ့ ဘုရားတဆူကတော့ ဂူကြီးခုံရွာအနီးက ရှေးဟောင်းသမိုင်းဝင် ဂူကြီးဘုရား ပါပဲ။ အဲဒီရှေးဟောင်းဘုရားရှိတဲ့နေရာဟာ ခြံဝန်းကြီးခတ်ထားခံရတယ်။ အဲဒီခြံဝန်းကြီးဟာ အချိန်ပြည့် သော့ခတ်ထားတယ်။ သော့မခတ်ထားရင်လည်း အဲဒီအထဲမှာ ခွေးကြီးတွေ မွေးထားတဲ့အတွက် ခြံရှေ့က ဖြတ်လျှောက်ဖို့တောင် မလွယ်ကူတဲ့အခြေအနေ။
ဒီအဖြစ်ကိုမြင်တော့ ပုဂံမှာ ရှေးဟောင်းဘုရားတွေကို စစ်တပ်နဲ့နီးစပ်တဲ့ သူဌေးတွေက ဝယ်ယူပြီး ကိုယ်ပိုင် နေရာလို လုပ်ပစ်တာ၊ ဟိုတယ်ဆောက်ပြီး ခြံဝန်းခတ်ပစ်တာ၊ အများပြည်သူဖူးမြှော်ခွင့်မရအောင် လုပ်ပစ်တာ ကို သတိသွားရတယ်။
အောင်မြေသာစည်ဆရာတော်ကြီးရဲ့ သံတွဲသမိုင်းကျမ်းစာအုပ်ထဲမှာတော့ ဂူကြီးနဲ့ ဂူငယ်ဘုရားနှစ်ဆူကို ကန်သုံးဆင့်မြို့နဲ့ ဝေသာလီကျောက်လှေကားမြို့တည် မဟာစန္ဒြားမင်းမှ ၁၁ ဆက်မြောက်၊ ပဲဖြူမင်းလက်ထက် အေဒီ ၇၇၆ မှ ၇၉၄ ကာလအတွင်းက တည်ထားတဲ့ဘုရားဖြစ်တယ်လို့ ဆိုတယ်။
အဲဒီအချိန်က ဒွါရာဝတီသံတွဲမြို့ကို မင်းညိုခင် အုပ်ချုပ်တဲ့အချိန်ပါ။ မင်းညိုခင်ဟာ ဂူကြီးနဲ့ ဂူငယ်ဘုရား နှစ်ဆူကို ခရစ်နှစ် ၇၈၃ (ကောဇာသက္ကရာဇ် ၁၄၅) မှာ ကောင်းမှုပြုကာ တည်းထားခဲ့တယ်လို့ ကျမ်းထဲမှာ ဖော်ပြထားတယ်။
လေးမြို့ခေတ် မစမီ ၃၅ နှစ်အလိုကဖြစ်တာကြောင့် ဘုရားနှစ်ဆူစလုံးရဲ့ လက်ရာမှာ ဝေသာလီခေတ်လိုလို၊ လေးမြို့ခေတ်လိုလိုလက်ရာတွေဖြစ်တယ်။ ဘုရားနှစ်ဆူတည်ထားတဲ့အချိန်ဟာ ဝေသာလီခေတ်ထဲမှာ ဖြစ်တာကြောင့် ဝေသာလီခေတ်လက်ရာတွေဖြစ်တယ်လို့ ဆရာတော်ကြီးရဲ့ ကျမ်းမှာ ဖော်ပြထားတယ်။
ဒါကြောင့် ဂူကြီးဘုရားနဲ့ ဂူငယ်ဘုရားရဲ့ သက်တမ်းဟာ အခုဆိုရင် နှစ်ပေါင်း ၁၂၀၀ ကျော်နေပါပြီ။ ခရစ်နှစ် ၇၈၃ ခုနှစ်မှာ တည်ထားခဲ့တာဖြစ်လို့ ပုဂံမြို့ကို ပျဉ်ပြားမင်း မတည်သေးမီ နှစ်ပေါင်း ၆၆ နှစ်အလိုက တည်ထားခဲ့တဲ့ ရှေးဟောင်းဘုရားတွေဖြစ်တယ်လို့ သံတွဲသမိုင်းကျမ်းမှာ ဖော်ပြထားတယ်။
ဒီလိုသမိုင်းတန်းဖိုးကြီးမားတာကြောင့် စာရေးသူဟာ ဂူကြီးဘုရားနဲ့ ဂူငယ်ဘုရားကို လေ့လာဖူးမြှော်ချင်မိတယ်။ ဂူငယ်ဘုရားရှိရာ တန့်တော်မူတောင်ကို ရောက်ခဲ့ပေမယ့် ဂူကြီးခုံရွာက ဂူကြီးဘုရားဆီကိုတော့ ရောက်ခွင့်မသာ ခဲ့ဘူး။
အခုလိုအများပြည်သူလေ့လာဖူးမြှော်ခွင့်ရှိတဲ့ ရှေးဟောင်းဘုရား ခြံခတ်ထားခံရတဲ့အကြောင်း နီးစပ်ရာကို လိုက်မေးကြည့်တဲ့အခါ အဲဒီဂူကြီဘုရားနေရာကို စစ်တပ်နဲ့ နီးစပ်တဲ့ ဘုန်းကြီးတပါးက တဦးပိုင်ပြုပြီး ဘုန်းကြီး ကျောင်းဆောက် ခြံခတ်ထားတာလို့ သိရတယ်။
အဲဒီဘုန်းကြီးဟာ သံတွဲမြို့မှာ ဘုန်းကြီးကျောင်းများစွာကို ပိုင်ဆိုင်ထားပေမယ့် အခုလိုရှေးဟောင်းဂူကြီး ဘုရားကိုပါ ခြံဝန်းခတ်ပြီး နောက်ထပ်ဘုန်းကြီးကျောင်းအသစ်ကို ထပ်ဆောက်တာလို့ သိရတယ်။ တိုင်းပြည်မှာ ရောဂါကပ်ဘေးကျပြီး ခေတ်ပျက်နေတဲ့အချိန် တပါးတည်းနေဖို့ ဘုန်းကြီးကျောင်းသစ်ကို နန်းတော်ကြီးသဖွယ် ဆောက်ခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ မြို့ခံတချိုက ဆိုတယ်။
ဒါပေမဲ့လည်း အဲဒီဘုန်းကြီးဟာ ကျောင်းအသစ်ကြီးဆောက်ပြီး ကြာကြာမနေလိုက်ရရှာဘူး၊ သံတွဲမြို့ကို အာရက္ခတပ်တော်သိမ်းပိုက်ဖို့ ကြိုးပမ်းလာချိန် အာဏာသိမ်းစစ်တပ်အရေးမသာမှန်းသိတဲ့အခါ ဘုန်းကြီးဟာ စောစီးစွာပဲ မြို့ကနေထွက်ပြေးသွားရှာတယ်။ ဘုန်းကြီးကျောင်းထဲ မွေးထားတဲ့ ခွေးတွေ၊ ရေဘဲတွေကို ဒီအတိုင်းစွန့်ပစ်ထားခဲ့တယ်လို့ သိရတယ်။
သံတွဲမြို့ကို အေအေက အလုံးစုံသိမ်းပိုက်လိုက်တဲ့အခါ သံတွဲအကျဉ်းထောင်ထဲက အကျဉ်းသူ၊ အကျဉ်းသား တွေအားလုံး လွတ်မြောက်သွားခဲ့တယ်။ စစ်တပ်က မတရားဖမ်းဆီးထားတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေလည်း လွတ်မြောက်သွားတယ်လို့ မီဒီယာတွေမှာ ဖတ်လိုက်ရတယ်။
အဲဒီအခါ စာရေးသူ တွေးမိတာက သံတွဲထောင်က အကျဉ်းသားတွေနဲ့အတူ သံတွဲမြို့၊ ဂူကြီးခုံကျေးရွာက မတရားသဖြင့် သိမ်းပိုက်ခံထားရတဲ့ ရှေးဟောင်းသမိုင်းဝင်ဂူကြီးဘုရားလည်း လွတ်မြောက်သွားပြီပေါ့လို့ တွေးမိလိုက်တယ်။
ဂူကြီးဘုရားဟာ စစ်တပ်နဲ့ စစ်တပ်ထောက်ခံသူအပေါင်းအပါတွေ လက်ဝါးကြီးအုပ်ထားတဲ့ လက်က လွတ်မြောက်သွားတဲ့ ဘုရား။ အခုတော့ အများပြည်သူ ဖူးမြှော်ခွင့်ရတော့မယ့် ရှေးဟောင်းသမိုင်းဝင်ဘုရား။ သံတွဲမြို့ရဲ့ ရှားရှားပါးပါး တခုတည်းသော နိုင်ကျဉ်းဘုရားလို့သာ စာရေးသူတင်စားမိပါတော့တယ်။
