ဒွါရာဝတီ၊ သံတွဲမြို့သမိုင်းနှင့်ပတ်သတ်၍ ကျုပ်စိတ်ထဲ၌ အထူးစိတ်ဝင်စားပြီး သိချင်ခဲ့သည့် အကြောင်း တစ်ခုရှိသည်။ ယင်းက ဒွါရာဝတီမြို့ကြီး ရန်သူတွေလက်ထဲရောက်သွားအောင် ကူညီပေးခဲ့ကြသည့် မြို့စောင့် ဘီလူးများနှင့် ရသေ့ဆိုသည့်ပုဂ္ဂိုလ် မည်သည့်အရပ်သို့ ရောက်သွားသနည်းဆိုသည့် အချက်ပင်ဖြစ်သည်။
အဆိုပါမေးခွန်းသည့် ကျူပ်အဖို့ ငယ်ငယ်ကတည်းက မေးခဲ့ရသော အဖြေမရှိသေးသည့် ပုစ္ဆာတပုဒ်ဖြစ်သည်။
သို့သော် ၂၀၁၉ ကိုဗစ်ဖြစ်သည့်အခါ အထက်ပါမေးခွန်းပုစ္ဆာကို ဖြေပေးနိုင်မည့် အချက်အလက်အချို့ကို ကျုပ်တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဘီလူးအပေါင်းအပါများနှင် ရသေ့တို့သည် သံတွဲမြို့၌ရှိနေသေးသည်။ မည်သည့်အရပ်ကိုမှ မသွား။ သံတွဲမြို့တွင် ပုံစံမျိုးစုံဖြင့် အသွင်ယူကာနေကြသည်။
မည်သည့်ပုံစံမျိုးဖြင့် နေကြသည်ဖြစ်စေ ၎င်းတို့၏ အကျင့်က မျိုးရိုးလိုက်ဟန် ရှိသည်။ သံတွဲမြို့ကို ၎င်းတို့ စောင့်ရှောက်နေကြောင်း တခါတရံ ကိုယ်ထင်ပြတတ်ကြသည်။ မနေနိုင်မထိုင်နိုင် တခါတရံနှုတ်ဖြင့် ပြောတတ် ကြသည်။ သို့သော် မျိုးရိုးလိုက်သည့် ၎င်းတို့၏ ကိုယ့်လူသူ့ဘက်သားအကျင့်ကလည်း ယနေ့အထိ မပျောက်နိုင် သေး။
သို့ဖြင့်၍ ၎င်းတို့၏မူလအကျင့်စရိုက်များကို သိနိုင်ရန် သံတွဲအမည်ပြောင်းခဲ့ရသည့် ဒွါရာဝတီသမိုင်းကို မမေ့သင့်။
ရှေးယခင်က ဝါသုဒေဝစသော ဒသဘာတိက ညီနောင်တစ်ကျိပ်သည် ဒွါရာဝတီမြို့ကို သိမ်းပိုက်ရန် ရောက်ရှိ လာကြသည်။ ဒွါရာဝတီမြို့မှာ ဘီလူးတို့စောင့်ရှောက်အပ်သော မြို့ဖြစ်၏။ မြို့စောင့်ဘီလူးတို့သည် ရန်သူကို မြင်လျှင် မြည်းအသွင်ဖြင့် အော်မြည်တတ်ကြသည်။ ထိုခဏ၌ မြို့စောင့်ဘီလူးတို့သည် သူတို့၏ အာနုဘော် (တန်ခိုး)ဖြင့် မြို့ကို ကွယ်ဝှက်လိုက်ကြ၏။ (ဇာတ်တော်ထဲတွင် မဟာသမုဒ္ဒရာဝယ် ကျွန်းငယ်တစ်ခု၌သည်ဟု ဆိုသည်။)
ရန်သူတို့သည် ဒွါရာဝတီမြို့ကို ရှာ၍မတွေ့ကြသော်လည်း အထက်ကောင်းကင်အရပ်ကသာ လူအများစကား ပြောသံ၊ ကြက်သံ၊ ငှက်သံ၊ မောင်းထောင်းဆန်ဖွတ်သံစသည့် အသံမျိုးစုံတို့ကို ကြားနေကြရသည်။
ဤသည်ကို အစွဲပြု၍ နောင်သောအခါကာလ၌ “ဒွါရာပူရံ- မိုးသို့ပျံ” ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ “အာကာပျံဝဲ-မြို့သံတွဲ” ဟူ၍လည်းကောင်း၊ “သင်္ဂီရောင်လျှံ-မြို့ရှင်ပျံ” ဟူ၍လည်းကောင်း တင်စားခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြသည်။
သံတွဲမြို့သည် ဤမျှထူးဆန်ဖွယ်ရာဖြစ်သလို ရန်သူများ၏တိုက်ခိုက်ရန်ပြုခြင်းမှ ကင်းဝေးရသည်။ သို့သော် မည်သည့်အတွက်ကြောင့် ဒွါရာဝတီမြို့ကြီး အရေးနိမ့်ခဲ့ရသနည်း။ သမိုင်းကို ဆက်ကြည့်ကြပါစို့။
ဒသဘာတိက မင်းညီတောင်တစ်ကျိပ်သည် ဒွါရာဝတီမြို့ကို သိမ်းပိုက်ရန် ရောက်ရှိလာကြသောအခါ မြို့သည် အထက်သို့ ပျံတက်သွားသဖြင့် ဒွါရာဝတီမြို့ကို တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်၍ မရနိုင်ဘဲ ရှိနေကြကုန်၏။
ထိုအခါ သံတွဲမြို့နှင့်မလှမ်းမကမ်းအရပ်၌ သီတင်းသုံးနေသည့် ကဏှဒီပါယနအမည်ရှိသော ရသေ့တစ်ပါးထံ သွားရောက်၍ အကြောင်းစုံကို မေးမြန်လျှောက်ထားကြကုန်၏။ ရှင်ရသေ့က “ကျုံးပြင်အရပ်၌ မြည်းတစ် ကောင်သည်ရှိ၏။ ထိုမြည်းသည် ရန်သူတို့လာသည်ကို မြင်လျှင် မြည်း၏အသံကိုပြု၍ မြည်လေ၏။ သင်တို့ သည် ထိုမြည်း၏ ခြေထောက်ကို ကိုင်ပြီးလျှင် မအော်မြည်ရန် တောင်းပန်ကြလေကုန်။ ဤသည်ပင်လျှင် သင်တို့၏ အလိုပြီးခြင်း၏ အကြောင်းတည်း” ဟု ဒွါရာဝတီမြို့ကြီး ဒုက္ခရောက်ရာရောက်ကြောင်း ကိုယ့်လူသူ့ ဘက်လုပ်ကာ လမ်းပြလေသည်။
မင်းညီနောင်တစ်ကျိပ်တို့သည် မြည်း၏ခြေကိုကိုင်ပြီးလျှင် “အရှင့်ကိုအားထား၍ အရှင်မှတစ်ပါးသောသူသည် ကိုးကွယ်ရာ မရှိပါ။ ငါတို့မြို့ကို သိမ်းယူသောအခါ၌ မမြည်ပါလင့်” ဟု တောင်းပန်ကြကုန်၏။
မြည်းကလည်း “ငါသည် မမြည်ဘဲ နေခြင်းငှာမတတ်ကောင်း၊ သင်မင်းသားတို့သည် ရှေးဦးစွာလာလတ်၍ လေးယောက်ကုန်သော သူတို့သည် ကြီးစွာသော သံချောင်းတို့ကိုယူ၍ မြို့တံခါးလေးမျက်နှာတို့၌ ကြီးစွာသော သံတံသင်း(သံမှို)တို့ကို မြေ၌စိုက်လေ။ မြို့သည် ပျံအံ့သောကာလ၌ သံချောင်းတို့ကိုကိုင်၍ သံချောင်း၌ ဖွဲ့ချည်အပ်သော သံကွင်းကို သံတံသင်း(သံမှို)၌ စွပ်ကြလေကုန်၊ မြို့သည် ပျံခြင်းငှာ မတတ်နိုင်လတ္တံ့” ဟု ဆို၏။
မင်းညီနောင်တစ်ကျိပ်သည်လည်း ကောင်းပြီဟုဆို၍ ထိုနေ့ညသန်းခေါင်ယံအချိန်တွင် သံချောင်းတို့ကိုယူ၍ မြို့တံခါးလေးမျက်နှာတို့၌ သံတံသင်း(သံမှို)တို့ကို မြေ၌စိုက်၍ တည်ကုန်၏။ ထိုခဏ၌ မြည်းသည် အော်မြည် လေ၏။ မြို့သည်လည်း ပျံခြင်းဌာ အားထုတ်၏။
မြို့တံခါးလေးမျက်နှာ၌ အသင့်တည်ရှိနေကြကုန်သော မင်းသားတို့သည် သံချောင်းလေးခုကိုကိုင်ကာ သံချောင်း၌ဖွဲ့ချည်အပ်သော သံကွင်းတို့ကို သံတံသင်း(သံမှို)တို့၌ တွဲချိတ်ကြလေကုန်၏။ ပြီးနောက် မင်းညီနောင်တစ်ကျိပ်တို့သည် မြို့သို့ဝင်ပြီးလျှင် မင်းကိုသတ်၍ ဒွါရာဝတီပြည်ကို သိမ်းပိုက်ကြလေကုန်၏။
ဤကဲ့သို့ မင်းညီနောင်တစ်ကျိပ်တို့သည် ဒွါရာဝတီမြို့ကို နံနှိမ်သောအားဖြင့် သံတံသင်း(သံမှို)စိုက်လျက် သံကွင်းတွဲချိတ်ကာ အောင်မြင်ခဲ့ကြသည်ကို အစွဲပြု၍ “သံတွဲမြို့” ဟု ယနေ့တိုင် ခေါ်တွင်လျက်ရှိပါသည်။
ဤသည်က ဒွါရာဝတီသမိုင်းတွင် ဘီလူးနှင့် ရသေ့တို့၏ သမိုင်းဇာတ်ကွက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ သမိုင်းကို သင်ခန်း စာယူသော် ဘီလူးတသိုက်နှင့် ရသေ့သည် ရန်သူနှင့်ပေါင်းကာ ကိုယ့်မြို့၊ ကိုယ့်လူမျိုးကို တိုင်းတပါး ကျွန်ပြုခဲ့ ခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့တသိုက်မည်သို့ဆက်ဖြစ်ကြသည်၊ မည်သို့သော လာဘ်လာဘများ ရခဲ့သည်ဟူ၍ သမိုင်း မှတ်တမ်းတွင် မဖော်ပြခဲ့။
သို့သော် ယနေ့ခေတ်အမြင်ဖြင့် ဆိုရလျှင် တောကျောင်းစောင့်တည်နေသော ရသေ့သည် နန်းတော်ကြီးနှင့် အလားသဏ္ဍာန်တူသော တိုက်ကြီးတစ်လုံးလည်း ရသွားနိုင်သည်။ ဘီလူးတို့သည်လည်း မြို့စောင့်ဘဝကနေ သံတွဲမြို့၏ စီးပွားရေးလုပ်ကွင်းလုပ်ကွက်များရရှိသွားပြီး ကြီးပွားချမ်းသာသွားနိုင်သည်။
၎င်းတို့သည် မျိုးဆက်ပြတ်သွားဟန်မတူ။ ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက် အထက်ပါနည်းနာကို သီအိုရီပြုလျက် ခေတ်အဆက်ဆက် အာဏာပိုင်အုပ်ချုပ်သူ လူတန်းစားဖြင့် ပေါင်းစားသည်။ ကိုယ့်လူမျိုး၊ ကိုယ့်မြို့ အတွက် ဟန်ပြလုပ်ကာ ကိုယ်ကျိုးရှာသည်။ ရုပ်ပြောင်းရုပ်လွဲ ကျွမ်းကျင်လှသည်။
ကိုယ့်လူမျိုးကို အထင်မကြီး၊ ပြည်မမှလာသည့် အုပ်ချုပ်သူလူတန်းစား၊ စစ်သားကိုမှ အဟုတ်ထင်သည်။ အထင်ကြီး၏။ စစ်ကျွန်ပြုထားသူများနှင့် ပေါင်းသင်းရ၊ အစည်းအဝေးတက်နေရသည်ကို လူရာဝင်သည်ဟု အထင်ရှိသည်။ စစ်ကျွန်နံ့တထောင်းထောင်းထနေသည်ကို အရသာတွေ့ကြသည်။ စစ်တပ်နှင့်ပေါင်းပြီး မြို့၏အုပ်ချုပ်သူများအဖြစ် အမည်ခံကြသည်။
နှစ်ပေါင်းကြာလာသည့်အခါ စစ်ကျွန်ပြုထားခံရသည်ကို မမြင်နိုင်တော့။ ရုန်းထွက်ရန်လည်း မကြိုးစားတော့။ ရုန်းထွက်ရန် ကြိုးစားနေကြသည့် ကိုယ့်တိုင်းရင်းသားအချင်းချင်းကိုပင် ရန်သူကဲ့သို့ အထင်ရှိလာသည်။ စစ်တပ်၏ အလိုတော်ရိများအဖြစ် သတင်းပေးကြသည်၊ ဒလန်မွေးကြသည်။ စစ်ကျွန်သက်ကို ရှည်လိုကြ သည်။
ယခုအချိန်သည် အာဏာရှင်စစ်ကျွန်ဘဝက လွတ်မြောက်ရန် ရခိုင်တိုင်းရင်းသားများအပါအဝင် တစ်နိုင်ငံလုံးရှိ တိုင်းရင်းသားများအားလုံး နည်းမျိုးစုံဖြင့် စစ်ကောင်စီကို တော်လှန်တိုက်ထုတ်နေကြသည်။ ရခိုင်ပြည်မြောက် ပိုင်းရှိ မြို့နယ်အများစုသည် ရခိုင်တွေလက်ထဲ ပြန်ရောက်ရှိခဲ့ပြီဖြစ်သည်။
ရခိုင်ပြည်တောင်ပိုင်းကိုလည်း စစ်အာဏာရှင် ရန်သူ့လက်က လွတ်မြောက်ရန် ကြိုးပမ်းမည်ဆိုပါက ကိုယ့်လူ သူ့ဘက်သားလုပ်နေသည့် သမိုင်းထဲက မြို့စောင့်ဘီလူးနှင့် ရသေ့လို လူတန်းစားများရှိနေသည်ကို အထူးသတိ ထားရမည်ဖြစ်သည်။
ကိုးကား-ဒွါရာဝတီ-အသျှင်ကုသလ(ငွေသဇင်) ရေးသားသည့် သံတွဲသမိုင်း(သို့မဟုတ်)ရခိုင်တို့၏ ဒွါရာဝတီကျမ်း။